Στράτης Αβραμέας: Ένας μοντερνιστής της Ανοσολογίας*
Ο Καθηγητής Ευστράτιος (Στράτης) Αβραμέας έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών στις 8 Δεκεμβρίου 2022, στο Παρίσι. Επιστήμονας διεθνώς αναγνωρισμένος, με καινοτόμο και ανατρεπτικό έργο, άφησε σπουδαία κληρονομιά στην παστεριανή επιστήμη, μέσα από ανοσοτεχνολογικά επιτεύγματα τα οποία οδήγησαν σε σημαντικές κλινικές εφαρμογές της Ανοσολογίας, καθώς και διαμόρφωση ανοσολογικών εννοιών, όπως αυτής της φυσιολογικής αυτοανοσίας, η οποία ανέτρεψε επιστημονικά δόγματα και εξέλιξε την ανοσολογική σκέψη. Υπήρξε ανήσυχο πνεύμα, άνθρωπος ανεξάρτητος στη σκέψη και στην επιστήμη του. Με το επιστημονικό του ήθος ενέπνευσε και θα εμπνέει νέους επιστήμονες, παραμένοντας ζωντανός ανάμεσά μας, κληροδότης των αξιών και των αρχών του.
Ο Στράτης Αβραμέας γεννήθηκε στην Αθήνα την Πρωτοχρονιά του 1930. Σπούδασε Χημεία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, απ’ όπου αποφοίτησε το 1954. Εργάσθηκε για δύο χρόνια στο εργαστήριο Βιοχημείας του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ, υπό τη διεύθυνση της Ζωής Μελά-Ιωαννίδη. Το 1960 μετέβη, με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης, στο Ινστιτούτο Παστέρ Παρισίων στο Εργαστήριο Chimie Microbienne με διευθυντή τον Pierre Grabar και το 1964 έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο των Παρισίων Pierre et Marie Curie και ανακηρύχτηκε Διδάκτωρ των Βιολογικών Επιστημών (Doctorat d’Etat). Μέχρι το 1972 υπηρέτησε σε διάφορες ερευνητικές θέσεις στο Τμήμα Chimie des Protéines του “Ινστιτούτου Επιστημονικών Ερευνών για τον καρκίνο” στη VilleJuif υπό τη διεύθυνση αρχικά του Pierre Grabar και στη συνέχεια του νομπελίστα André Lwoff, φτάνοντας μέχρι τη βαθμίδα του Διευθυντή Eρευνών. Tο 1972, μετά από πρόσκληση του νομπελίστα Jacques Monod, επέστρεψε στο Ινστιτούτο Παστέρ Παρισίων όπου ανέλαβε τη διεύθυνση της Μονάδας Ανοσοκυτταροχημείας (Unité d’Immunocytochimie) έως την αφυπηρέτησή του το 1999. Κατά το ίδιο διάστημα, προσέφερε τις υπηρεσίες του και στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ, από τη θέση του μέλους του Επιστημονικού Συμβουλίου του.
Κατά το 1999 ανέλαβε καθήκοντα Επιστημονικού Διευθυντή της βιοτεχνολογικής εταιρίας DIATOS, τεχνοβλαστού του Ινστιτούτου Παστέρ Παρισίων, που ιδρύθηκε στη βάση πρωτοποριακής τεχνογνωσίας ανάπτυξης πρωτεϊνών και πεπτιδίων ικανών να εισέρχονται στα ζώντα κύτταρα και να μεταφέρουν ουσίες με βιολογική δράση. Το 2002 παλινόστησε στην πατρίδα και λειτούργησε εθελοντικά ως σύμβουλος στο Εργαστήριο Ανοσολογίας του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ καθώς και στο Ανοσολογικό Εργαστήριο της Παθολογικής Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, παρακολουθώντας αδιάλειπτα μέχρι πολύ πρόσφατα τα επιστημονικά δρώμενα στη διεθνή βιβλιογραφία.
Στην μακρόχρονη επιστημονική διαδρομή του, έλαβε πολλές διεθνείς διακρίσεις και τιμητικούς τίτλους, μεταξύ των οποίων εκείνον του Ιππότη του Γαλλικού Τάγματος της Αξίας (1980), του Αντεπιστέλλοντος Μέλους της Ακαδημίας Αθηνών (1985), του Αξιωματικού του Γαλλικού Εθνικού Τάγματος της Αξίας (1990), του Επίτιμου μέλους της Εθνικής Ιατρικής Ακαδημίας του Μεξικό (1995), του Επίτιμου Καθηγητή του Ινστιτούτου Παστέρ Παρισίων (1998), τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας (2004) και πολλά άλλα.
Η καθοριστική συμβολή του Στράτη Αβραμέα στην πρόοδο της Ανοσολογίας συνοψίζεται αφενός στην επινόηση της ανοσοενζυμικής τεχνικής ELISA, που άλλαξε θεαματικά το τοπίο των ανοσολογικών μετρήσεων, και αφετέρου στις μελέτες του αναφορικά με τα φυσικά αντισώματα, που οδήγησαν στην αναγνώριση του φαινομένου της φυσικής αυτοανοσίας, αλλάζοντας ριζικά την αντίληψη για την παθογένεια των αυτοάνοσων νοσημάτων. Η ερευνητική προσέγγιση του Αβραμέα υπήρξε ανατρεπτική για την εποχή του και γι’ αυτό η αρχική του πρόταση γνώρισε σημαντική αμφισβήτηση και πολεμική. Κατά τούτο, έχει μείνει παροιμιώδης στην ιστορία της σύγχρονης Ανοσολογίας, η επιμονή του και η απόλυτη συνέπειά του που οδήγησαν στην επιτυχία την ερευνητική του προσπάθεια.
Το Ινστιτούτο Παστέρ, οι συνεργάτες και οι φίλοι του, με την απώλεια του Στράτη Αβραμέα γίνονται φτωχότεροι. Χάνουν έναν ευπατρίδη, έναν επιστήμονα και άνθρωπο που με απλότητα, διορατικότητα, χαμόγελο, με πηγαίο χιούμορ κι αγάπη προσέγγιζε τα πάντα στη ζωή και στην επιστήμη, αλλά ιδιαίτερα τους νέους!
Δείτε εδώ την ομιλία όπως αυτή δημοσιεύθηκε στο ASSOCIATION DES ANCIENS ÉLÈVES DE L’INSTITUT PASTEUR (page 92). Η μετάφραση και η επιμέλεια κειμένου έγινε από την Δρ Π. Λυμπέρη, Διευθύντρια Ερευνών στο Εργαστήριο Ανοσολογίας του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ.