Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Γονοκόκκου (Ε.Κ.Α.Γ.)

Το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς για το Γονόκοκκο (ΕΚΑΓ) εδρεύει στο Εργαστήριο Βακτηριολογίας του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ. Ως Κέντρο Αναφοράς άρχισε να λειτουργεί το 1987, με την υπ’ αριθμ. πρωτ. Α1/5755/15-6-1987 απόφαση του Υπουργείου Υγείας. Σκοπός του Κέντρου είναι η παρακολούθηση των επιδημιολογικών τάσεων της γονόρροιας και της αντοχής της Neisseria gonorroeae στα αντιβιοτικά. Επίσης, η ανάλυση μηχανισμών αντοχής, που είτε πρωτοεμφανίζονται είτε παρουσιάζουν μεγάλη εξάπλωση στο δείγμα γονοκόκκων που απομονώνονται στην Ελλάδα.

Το 2002, το ΕΚΑΓ συνδέθηκε στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Επιτήρησης των Σεξουαλικώς Μεταδιδομένων Λοιμώξεων (European Surveillance of Sexually Transmitted Infections –ESSTI- Network), το οποίο συγκροτήθηκε και λειτούργησε έως το 2008 στα πλαίσια ευρωπαϊκού προγράμματος DG SANCO (www.essti.org). Στη συνέχεια, μετά από ενσωμάτωση των δραστηριοτήτων του ESSTI στο ECDC (European Center for Disease Prevention & Control), το 2009, το ΕΚΑΓ εξουσιοδοτήθηκε από το ΚΕΕΛΠΝΟ/ΕΟΔΥ ως το εθνικό σημείο επαφής (nominated contact point) για την εκπροσώπηση της χώρας έναντι του ECDC για την επιτήρηση της αντοχής του γονοκόκκου στα αντιβιοτικά στην Ελλάδα. Στα πλαίσια αυτού του ρόλου, το ΕΚΑΓ συμμετέχει στις δραστηριότητες του Δικτύου που κατατείνουν στην αναβάθμιση και εναρμόνιση των συστημάτων επιτήρησης των Σεξουαλικώς Μεταδιδομένων Νοσημάτων (ΣΜΝ) στις χώρες της Ευρώπης, υπό την αιγίδα του ECDC.

Το Κέντρο Αναφοράς για το Γονόκοκκο:

• Συλλέγει αναφορές και επεξεργάζεται επιδημιολογικά δεδομένα για τα περιστατικά γονοκοκκικής λοίμωξης που καταγράφονται στα συνεργαζόμενα Νοσοκομεία ή σε οποιοδήποτε  Κέντρο Υγείας της Ελλάδας. Η συλλογή επιδημιολογικών δεδομένων γίνεται βάσει προτυποποιημένου ερωτηματολογίου που έχει καταρτιστεί από το ΕΚΑΓ και μοιράζεται στα συνεργαζόμενα Κέντρα. Με βάση τα στοιχεία αυτά, το ΕΚΑΓ εκτιμά την ετήσια επίπτωση των λοιμώξεων από N. gonorrhoeae και παρακολουθεί σε συνεχή βάση τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά της γονόρροιας στην Ελλάδα.
• Καταρτίζει και συντηρεί συνεχόμενη συλλογή γονοκόκκων, η οποία αριθμεί σήμερα περισσότερα από 4.000 χαρακτηρισμένα στελέχη.
• Τυποποιεί τα γονοκοκκικά στελέχη που παραλαμβάνει με: (α) οροτυπία με τη χρήση μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι της κύριας πρωτεΐνης Ι της εξωτερικής γονοκοκκικής μεμβράνης, (β) ανάλυση πλασμιδιακού περιεχομένου, (γ) ανάλυση γενωμικού DNA σε ηλεκτροφόρηση παλλόμενου πεδίου (PFGE) και (δ) με μεθόδους μοριακής τυποποίησης (NG-MAST, MLST) ή/και αλληλούχηση νέας γενιάς (NGS).
• Εξετάζει την ευαισθησία των γονοκόκκων στα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της γονόρροιας και αναλύει μηχανισμούς αντοχής που είτε εμφανίζονται για πρώτη φορά είτε παίρνουν σημαντικές διαστάσεις στο ελληνικό δείγμα γονοκόκκων.
• Διεξάγει ερευνητικό έργο με αντικείμενα την επιδημιολογία της γονόρροιας και τη βιολογική βάση της αντοχής της N. gonorrhoeae στα αντιβιοτικά.
• Εκπαιδεύει επιστήμονες και τεχνολόγους και υποστηρίζει την εκπόνηση διδακτορικών διατριβών σε σχετικά με το γονόκοκκο θέματα.
• Ενημερώνει σε ετήσια βάση το Υπουργείο Υγείας (Δ/νση Δημοσίας Υγιεινής) και τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) για τα ευρήματά του.
• Ανακοινώνει τα αποτελέσματα και συμπεράσματά του στην ελληνική και διεθνή επιστημονική κοινότητα και τα δημοσιεύει σε τακτά χρονικά διαστήματα σε έγκυρα διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα κυριότερα ευρήματα για κάθε έτος ανακοινώνονται επίσης στον δικτυακό τόπο του ΕΙΠ.

• Δίκτυο επιτήρησης σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων: Δίκτυο που συντονίζεται από το ECDC (Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων) για τις Σεξουαλικά Μεταδιδόμενες Λοιμώξεις. Η συμβολή του HPI αφορά την επιδημιολογία των γονοκοκκικών και την επιτήρηση της αντιμικροβιακής ευαισθησίας σε όλη την Ευρώπη.

• Euro-GASP (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αντιμικροβιακής Επιτήρησης Γονοκοκκικών Λοιμώξεων): Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προγράμματος Παρακολούθησης Αντιμικροβιακής Ευαισθησίας που λειτουργεί στο πλαίσιο του προαναφερθέντος Προγράμματος Επιτήρησης ΣΜΝ από το 2005 και εγκρίθηκε από το ECDC το 2009.
• EQA: Πρόγραμμα Εξωτερικής Διασφάλισης Ποιότητας/Ποιοτικού Ελέγχου που οργανώνεται και επιβλέπεται από το ECDC για την αξιολόγηση και διασφάλιση ποιότητας εργαστηριακών μεθόδων για δοκιμές ευαισθησίας στα αντιβιοτικά στη Neisseria gonorrhoeae

Δημοσιεύσεις 2018-2023

2022

• Sánchez-Busó L, Cole MJ, Spiteri G, Day M, Jacobsson S, Golparian D, Sajedi N, Yeats CA, Abudahab K, Underwood A, Bluemel B, Aanensen DM, Unemo M; Centre for Genomic Pathogen Surveillance and the Euro-GASP study group. Europe-wide expansion and eradication of multidrug-resistant Neisseria gonorrhoeae lineages: a genomic surveillance study. Lancet Microbe. 2022, 3(6):e452-e463. [https://doi.org/10.1016/S2666-5247(22)00044-1]. (collaborative)
• Day MJ, Jacobsson S, Spiteri G, Kulishev C, Sajedi N, Woodford N, Blumel B, van der Werf MJ, Amato-Gauci AJ, Unemo M, Cole MJ; Euro-GASP network. Significant increase in azithromycin "resistance" and susceptibility to ceftriaxone and cefixime in Neisseriaonorrhoeae isolates in 26 European countries, 2019. BMC Infect Dis. 2022, 22(1):524. [https://doi.org/10.1186/s12879-022-07509-w]. (collaborative)

2021

• Hadad R, Cole MJ, Ebeyan S, Jacobsson S, Tan LY, Golparian D, Erskine S, Day M, Whiley D, Unemo M; European collaborative group. Evaluation of the SpeeDx ResistancePlus® GC and SpeeDx GC 23S 2611 (beta) molecular assays for prediction of antimicrobial resistance/ susceptibility to ciprofloxacin and azithromycin in Neisseria gonorrhoeae. Journal of Αntimicrobial Chemotherapy 2021, 76(1):84-90 [https://doi.org/10.1093/jac/dkaa381]. (collaborative)
• Unemo M, Ahlstrand J, Sánchez-Busó L, Day M, Aanensen D, Golparian D, Jacobsson S, Cole MJ; European Collaborative Group. High susceptibility to zoliflodacin and conserved target (GyrB) for zoliflodacin among 1209 consecutive clinical Neisseria gonorrhoeae isolates from 25 European countries, 2018. Journal of Antimicrobial Chemotherapy 2021, 76(5):1221-1228 [https://doi.org/10.1093/jac/dkab024]. (collaborative)
• Jacobsson S, Cole MJ, Spiteri G, Day M, Unemo M; Euro-GASP Network. Associations between antimicrobial susceptibility/resistance of Neisseria gonorrhoeae isolates in European Union/European Economic Area and patients' gender, sexual orientation and anatomical site of infection, 2009-2016. BMC Infectious Diseases 2021, 21(1):273 [https://doi.org/10.1186/s12879-021-05931-0]. (collaborative)

2019

• Cole MJ, Quaye N, Jacobsson S, Day M, Fagan E, Ison C, Pitt R, Seaton S, Woodford N, Stary A, Pleininger S, Crucitti T, Hunjak B, Maikanti P, Hoffmann S, Viktorova J, Buder S, Kohl P, Tzelepi E, Siatravani E, Balla E, Hauksdóttir GS, Rose L, Stefanelli P, Carannante A, Pakarna G, Mifsud F, Cassar RZ, Linde I, Bergheim T, Steinbakk M, Mlynarczyk-Bonikowska B, Borrego MJ, Shepherd J, Pavlik P, Jeverica S, Vazquez J, Abad R, Weiss S, Spiteri G, Unemo M. Ten years of external quality assessment (EQA) of Neisseria gonorrhoeae antimicrobial susceptibility testing in Europe elucidate high reliability of data. BMC Infectious Diseases 2019, 19(1):281 [https://doi.org 10.1186/s12879-019-3900-z]. (collaborative)
• Cole MJ, Quinten C, Jacobsson S, Day M, Amato-Gauci AJ, Woodford N, Spiteri G, Unemo M; Euro-GASP network. The European gonococcal antimicrobial surveillance programme (Euro-GASP) appropriately reflects the antimicrobial resistance situation for Neisseria gonorrhoeae in the European Union/European Economic Area. BMC Infectious Diseases 2019, 19(1):1040 [https://doi.org/10.1186/s12879-019-4631-x]. (collaborative)

2018

• Harris SR, Cole MJ, Spiteri G, Sánchez-Busó L, Golparian D, Jacobsson S, Goater R, Abudahab K, Yeats CA, Bercot B, Borrego M-J, Crowley B, Stefanelli P, Tripodo F, Abad R, Aanensen DM, Unemo M, Euro-GASP study group. Public health surveillance of multidrug-resistant clones of Neisseria gonorrhoeae in Europe: a genomic survey. The Lancet Infectious Diseases 2018, 18(7):758-768 [https://doi.org/10.1016/S1473-3099(18)30225-1]. (collaborative)
• Day MJ, Spiteri G, Jacobsson S, Woodford N, Amato-Gauci AJ, Cole MJ, Unemo M; Euro-GASP network. Stably high azithromycin resistance and decreasing ceftriaxone susceptibility in Neisseria gonorrhoeae in 25 European countries, 2016. BMC Infectious Diseases 2018, 18(1):609 [https://doi.org/10.1186/s12879-018-3528-4]. (collaborative)

B. Other Publications 2018-2023

ECDC-published reports of ESSTI and Euro-GASP Networks (www.ecdc.europa.eu)

• ECDC (2022). Euro-GASP external quality assessment scheme for Neisseria gonorrhoeae antimicrobial susceptibility testing 2021. Stockholm: ECDC; 2022.
• ECDC (2022). Gonococcal antimicrobial susceptibility surveillance in the European Union/European Economic Area - Summary of results for 2020. Stockholm: ECDC; 2022.
• ECDC (2021). Euro-GASP external quality assessment scheme for Neisseria gonorrhoeae antimicrobial susceptibility testing 2019. Stockholm: ECDC; 2021.
• ECDC (2021). Gonococcal antimicrobial susceptibility surveillance in the European Union/ European Economic Area, 2019. Stockholm: ECDC; 2021.
• ECDC (2020). Gonococcal antimicrobial susceptibility surveillance in Europe, 2018. Stockholm: ECDC; 2020.
• ECDC (2019). Euro-GASP external quality assessment scheme, 2018 for Neisseria gonorrhoeae antimicrobial susceptibility testing. Stockholm: ECDC; 2019.
• ECDC (2019). Gonococcal antimicrobial susceptibility surveillance in Europe, 2017. Stockholm: ECDC; 2019.
• ECDC (2019). Gonorrhoea - Annual epidemiological report for 2017. Stockholm: ECDC; 2019.
• ECDC (2018). Gonococcal antimicrobial susceptibility surveillance in Europe, 2016. Stockholm: ECDC; 2018.
• ECDC (2018). Molecular typing of Neisseria gonorrhoeae– a study of 2013 isolates. Stockholm: ECDC; 2018.