Οι ζωονόσοι είναι λοιμώδη νοσήματα που μεταδίδονται από τα ζώα στον άνθρωπο αλλά και μεταξύ των ζώων, είτε άμεσα (π.χ. επαφή με μολυσμένα ζώα ή κόπρανα αυτών), είτε έμμεσα (από κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων και νερού). Οι παράγοντες που επηρεάζουν την εξάπλωση των ζωονόσων είναι η αύξηση της ζωοφιλίας και της συγκατοίκησης των ανθρώπων με τα ζώα, οι μαζικές μετακινήσεις των ανθρώπων και των ζώων, η αλλαγή του τρόπου ζωής, η προσαρμογή των μικροβίων και η εντατικοποίηση της εκτροφής των παραγωγικών ζώων. Οι ζωονόσοι που είναι γνωστές σήμερα ξεπερνούν τις 180 σε αριθμό και στο μακρύ κατάλογο προστίθενται συνεχώς νέες.
Στις περισσότερες χώρες του Δυτικού κόσμου οι Ζωονόσοι από Ενδοκυττάρια Βακτήρια θεωρούνται μείζον πρόβλημα για τη Δημόσια Υγεία. Μετα τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων κατέταξε την Κοξιέλλα και τη Φρανσισέλα ως παράγοντες βιοτρομοκρατίας. Τα τελευταία 30 χρόνια στην Ευρώπη έχουν αναφερθεί περισσότερες από 20 επιδημίες πυρετου Q στον άνθρωπο (Εικόνα 1). Πρόσφατα στην Ολλανδία υπήρξε η μεγαλύτερη καταγεγραμμένη επιδημία πυρετου Q με περισσότερα από 4.000 δηλωμένα ανθρώπινα κρούσματα ενώ υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι μολύνθηκαν από Κοξιέλλα κατά την εν λόγω επιδημία. Στην Γαλλία, η Μπαρτονέλλα και η Κοξιέλλα θεωρούνται τα οι πιο συχνά αίτια ενδοκαρδίτιδας με αρνητική αιμοκαλλιέργεια (Εικόνα 2) ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες δηλώνονται περισσότερα από 12.000 περιστατικά νόσου εξ’ονυχων γαλής (Μπαρτονέλλα) (https://wwwnc.cdc.gov/) και περίπου 6.000 περιστατικά Αναπλάσμωσης το χρόνο (Εικόνα 3). Επιδημίες και κρούσματα Τουλαραιμίας έχουν αναφερθεί σχεδόν σε όλες της Ευρωπαϊκές χώρες εκτώς από την Ελλάδα (Εικόνα 4). Τέλος, η Οριένσια tsutsugamushi είναι η πιο συχνή αιτία πυρετού και εξανθήματος σε ταξιδώτες από την Νοτιοανατολική Ασία.
Εικόνα 1. Επιδημίες πυρετού Q στην Ευρώπη, 1987-2009
Εικόνα 2. Περιστατικά ενδοκαρδίτιδας με αρνητική αιμοκαλλιέργεια από Μπαρτονέλλα
Εικόνα 3. Περιστατικά Αναπλάσμωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες
Εικόνα 4. Γεωγραφική κατανομή Τουλαραιμίας
Στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες Δυτικές χώρες, θεωρείται ότι οι Ζωονόσοι από Ενδοκυττάρια Βακτήρια δεν αποτελούν πρόβλημα για την Δημόσια Υγεία καθώς ο επιπολασμός και ο αντίκτυπος τους είναι άγνωστοι και προς το παρόν. Υπάρχουν ελάχιστες δημοσιεύσεις με ανθρώπινα περιστατικά αν και επιστημονικές μελέτες σε ζώα δείχνουν την ύπαρξη Ρικετσιών, Μπαρτονελλών, Αναπλασμάτων, Ερλίχιας και Κοξιέλλας στον Ελλαδικό χώρο. Πρόσφατα βρήκαμε μεγάλη διασπορά του πυρετού Q στην Ελλάδα καθώς και ένα νέο γονότυπο Κοξιέλλας στην αορτική βαλβίδα ασθενούς με ενδοκαρδίτιδα από πυρετό Q (Εικόνα 5). Η Ελλάδα είναι ενδημική χώρα για τη λεϊσμανίαση με την σπλαχνική μορφή (κυρίως Leishmania infantum) να αποτελεί την κύρια μορφή που απαντάται σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας. Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ στην Ελλάδα καταγράφονται κάθε χρόνο περίπου 30-70 περιστατικά σπλαχνικής λεϊσμανίασης και <10 περιπτώσεις δερματικής (Leishmania tropica). Η βρουκέλλωση ή μελιταίος πυρετός προκαλείται από βακτήρια του γένους Brucella και μεταδίδεται κυρίως μέσω άμεσης επαφής με μολυσμένα ζώα (κυρίως αιγοπρόβατα, βοοειδή, χοίρους) ή μέσω κατανάλωσης μη ασφαλώς παρασκευασμένων γαλακτοκομικών προϊόντων (π.χ. ανώριμο «φρέσκο» τυρί φέτα). Γενικά, η επίπτωση του νοσήματος στην Ελλάδα είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη. Τέλος, σε πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήσαμε σε περισσότερους από 5.000 ασθενείς βρήκαμε μεγάλο αριθμό ασθενών με murine typhus (Ρικέτσια typhi) σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας (Εικόνα 6).
Εικόνα 5. Γεωγραφική κατανομή του πυρετού Q στη Ελλάδα και νέος γονότυπος Κοξιέλλας
Εικόνα 6. Γεωγραφική κατανομή ασθενών με murine typhus (Ρικέτσια typhi) και εποχική διακύμανση της νόσου
Ζωονόσοι που εξετάζονται στο Διαγνωστικό Τμήμα
| Δάγκειος ΠυρετόςΔυτικός ΝείλοςΈμπολα – ΜάρμπουργκΖίκα ιόςChikungunya ιόςΑνάπλασμαΕρλίχιαΒρουκέλλαΚοξιέλλα burnettiΛεϊσμάνια | Λεπτόσπειρα interrogansΜπαρτονέλλαΜπορέλλιαΠλασμώδιο ελονοσίαςOrientia tsutsugamushiΡικέτσια conorii (Spotted fever group)Ρικέτσια typhi (mooseri)Φρανσισέλα tularensisΧλαμύδια psittaci |